Việc đọc lại Lời mở đầu (của Tu luật) một lần nữa đưa chúng ta trở về với cốt lõi của đời sống đan tu : chúng ta đã nhận được từ Thiên Chúa một lời mời gọi sống trong sự Hiện diện của Ngài theo một hình thức sống cụ thể, và việc chúng ta đáp trả như thế nào sẽ quyết định việc tâm hồn ta có mở ra đón nhận ân sủng mà Ngài trao ban hay không.
Không phải ngẫu nhiên mà một phần của Lời mở đầu được viết dưới dạng đối thoại. Trong cuộc đối thoại giữa Thiên Chúa và con người này, Thiên Chúa luôn là Đấng khởi xướng : chính Ngài ngỏ lời với cõi lòng mỗi người. Đây là một thực tại mà tất cả chúng ta đều phải kinh nghiệm – và xin lưu ý ! – điều này luôn kéo theo những hệ quả rất cụ thể.
Bạn yên tâm, điều đó không có nghĩa là phải nghe thấy tiếng nói hay thấy thị kiến. Điều ấy có thể xảy ra, nhưng trong trường hợp của chúng ta thì có lẽ lại là điều khá nguy hiểm. Khi nói rằng Thiên Chúa ngỏ lời với từng người, chúng ta đang khẳng định một thực tại vững chắc : Thiên Chúa thiết lập mối tương quan cá vị với từng thụ tạo, và Ngài biết cách làm cho họ hiểu được những chỉ dẫn cần thiết để đến được với Ngài.
Thông thường, những chỉ dẫn này có hai dạng : nội tâm và ngoại cảnh. Những chỉ dẫn nội tâm là một ước muốn được đặt vào lòng con người, để chỉ dẫn, thậm chí thúc đẩy họ đi theo một hướng nhất định ; những chỉ dẫn ngoại cảnh là các biến cố, các cuộc gặp gỡ do sự Quan Phòng xếp đặt. Thiên Chúa hướng dẫn chúng ta vừa từ bên trong, vừa qua những điều bên ngoài ; và qua đó, Ngài chỉ cho chúng ta vừa mục tiêu, vừa con đường để đạt tới đó.
Trong trường hợp của chúng ta, mục tiêu là chính Thiên Chúa – « chỉ mình Thiên Chúa » như thánh Rafael Arnaiz nói. Và con đường chính là đời sống đan tu mà thánh Biển Đức mô tả. Đó là lối sống mà Thiên Chúa chỉ ra cho chúng ta, và việc thực hành nó chính là lời đáp – tích cực hay tiêu cực – của ta đối với lời mời gọi của Thiên Chúa.
Vì có lời gọi mời, nhưng còn cần có sự đáp lại. Sống theo tu luật của thánh Biển Đức sẽ là sống một cách cụ thể trong đời sống hằng ngày, theo phong tục tập quán của các đan sĩ. Nhưng sâu xa hơn thế nữa, điều đó sẽ giúp hình thành trong ta một số thái độ nội tâm căn bản để có thể đáp lại lời mời gọi của Thiên Chúa.
Hãy cùng dừng lại ở một vài thái độ mà Lời mở đầu gợi lên.
Nếu, như chúng ta vừa nghe, chúng ta phải là người khôn ngoan xây nhà mình trên đá, thì chẳng phải là vì chúng ta thường có khuynh hướng chạy theo đủ thứ ảo tưởng – những điều lôi cuốn tâm trí hoặc tình cảm ta – và rồi thường lầm tưởng các ảo tưởng ấy là thực tại sao ? Thánh Biển Đức, trái lại, muốn đặt chúng ta trên nền tảng, trên tảng đá của thực tại. Tảng đá này, về căn bản, là chính Đức Kitô – Tảng Đá đích thực –, nhưng cũng là tảng đá của kinh nghiệm sống cụ thể, tảng đá của thực tại đang vây quanh và áp đặt lên chúng ta, không phải để đè bẹp chúng ta, nhưng để kéo chúng ta ra khỏi những giấc mơ, đưa ta trở lại với thực tế, nhắc chúng ta hướng đi đúng đắn, và cuối cùng giải thoát ta khỏi những tưởng tượng vô ích và vô sinh. Việc neo bám rất cụ thể này vào thực tại có thể có vẻ là điều quá « trần thế », nhưng đừng để bị đánh lừa : đó là một thái độ không thể thiếu để đáp lại lời mời gọi của Thiên Chúa. Rất đơn giản : không thể có một câu trả lời thực sự nào nếu không đứng trong thực tại.
Một điểm khác, rất thực tế, đã được nghe hôm qua : nếu ta muốn cư ngụ trong đền thánh của vương quốc ấy (tức là Nước Thiên Chúa), thì hãy biết rằng chỉ có thể đến đó nếu ta chạy tới đó bằng các việc lành. Ở đây, hai thái độ được nhấn mạnh. Trước hết là : phải chạy. Phải chăng Thiên Chúa không thích những con ốc sên ? (trừ phi là trong món bơ tỏi ?). Nếu ta, như các nhà đạo đức thế kỷ trước, muốn dùng hình ảnh loài vật làm minh hoạ, thì dụ ngôn rùa và thỏ có lẽ thích hợp hơn. Đúng là phải chạy, nhưng không phải cách vô tổ chức, mà là chạy sao cho khỏi kiệt sức, chạy không lê bước, không dừng lại giữa đường, không chờ đợi vô ích, không trì hoãn những điều cần thiết. Và thái độ thứ hai : chạy bằng các việc lành. Nói cách khác, rất cụ thể, ta cần thực thi những hành động – và là những hành động tốt. Ta phải cố gắng, trong đời sống hằng ngày, loại bỏ dần những việc gọi là « xấu », tức là những hành vi vô ích, vô sinh, làm ta co rút về chính mình ; đồng thời thực hiện những việc lành, tức là những gì hướng chúng ta về Thiên Chúa và giúp xây dựng một câu trả lời vững bền cho Ngài – một căn nhà được xây để tồn tại.
Không có gì là phi thường ở đây, mà chính là việc đặt Thiên Chúa lên hàng đầu một cách cụ thể và sắp xếp mọi sự khác xoay quanh điều đó. Chính trong đời sống hằng ngày, đôi khi thật tẻ nhạt, mà số phận đời đời của ta được định đoạt.