Một câu hỏi được đặt ra, hay đúng hơn là tự nó hiện lên: tại sao lại cần đến sự tỉ mỉ đến vậy?
Giữa mười ba chương bàn về phụng vụ và cầu nguyện, hôm nay chúng ta gặp chương 14 nhỏ bé, nói về cách cử hành kinh Canh Thức vào ngày lễ các thánh. Tự thân nó, đoạn ngắn này không dạy chúng ta nhiều điều, ngoại trừ sự tỉ mỉ mà thánh Biển-đô tổ chức việc cử hành Thánh Lễ, đi sâu tới từng chi tiết nhỏ nhất. Và chính điều đó khiến chúng ta đáng để dừng lại một chút, nhìn vào sự tỉ mỉ tưởng chừng quá cẩn thận ấy.
Thực hành phụng vụ đã trải qua nhiều thời kỳ khác nhau. Có lúc, phụng vụ dường như chỉ là một chuỗi các chỉ dẫn tỉ mỉ, những mục lề luật, mà người ta phải thực hiện đúng từng chữ. Rồi, như một phản ứng tự nhiên, lại xuất hiện một thời kỳ khác, khi người ta nghĩ rằng có thể thực hiện một phụng vụ tự phát, nơi ý tốt và cảm hứng cá nhân được coi như nguyên tắc nền tảng, thay thế cho cách thực hành cũ. Ở đây cũng bộc lộ những giới hạn. Chính vì thế, câu hỏi về tổ chức phụng vụ mà thánh Biển Đức bàn sâu, trở nên thiết yếu.
Thực ra, có một con đường, một lối đi như sống lưng, nằm giữa sự nghèo nàn của phụng vụ tự phát, vốn chỉ phơi bày sự nghèo tưởng tượng của chúng ta, và khuôn khổ rập khuôn của các mục lề, vốn bóp nghẹt những người cử hành. Sự cân bằng này chính là điều thánh Biển Đức đề xuất. Để hiểu được, không nên dừng lại ở hình thức cử hành, mà cần đi sâu vào bản chất. Phụng vụ không phải chỉ là tôn thờ một cá nhân, mà là của cả cộng đoàn, là biểu hiện cụ thể của lời ca tụng Thiên Chúa.
Ở đó chúng ta thấy chìa khóa để hiểu thái độ của thánh Biển Đức: trong Thánh Lễ, không phải trước hết là để mỗi người cử hành tốt nhất cho chính mình, mà là để tổ chức một cử hành chung, phải tuân theo những luật lệ mà tất cả sẽ đồng thuận, không chỉ bằng kỷ luật bên ngoài, mà như một nhu cầu cho công trình chung: Opus Dei, tác phẩm của Thiên Chúa, vốn trong Thánh Lễ, là một công trình chung. Và vì cộng đoàn chỉ có thể cử hành công trình ấy nếu mỗi người, đúng vị trí của mình, hài hòa cùng nhau, nên ai cũng cần biết và chấp nhận vị trí của mình, biết đứng đúng, không chỉ bên cạnh mà cùng với những người khác đang cử hành.
Điều này, thoạt nhìn có vẻ hiển nhiên, nhưng kinh nghiệm cho thấy đó là một nhu cầu tinh tế, khó thực hiện. Cử hành cộng đoàn đòi hỏi cùng lúc hai thái độ: một cam kết sâu sắc cá nhân và một mềm dẻo đủ để tuân theo yêu cầu chung. “Cùng lúc” – không phải kiểu “cùng lúc” mà các phương tiện truyền thông thường lặp đi lặp lại. Đây là một “cùng lúc” sâu sắc hơn: một đức hạnh, theo nghĩa triết học và thần học luân lý, nơi hai phẩm chất tưởng chừng đối nghịch hòa hợp, tìm được sự thống nhất trong trái tim con người được giáo dục. Vâng, trong phụng vụ, phải vừa dấn thân cá nhân sâu sắc, vừa nhập vào yêu cầu chung với sự mềm dẻo. Thường người ta chỉ có một trong hai, nhưng hòa hợp cả hai không hề dễ dàng. Đức hạnh này, như mọi đức hạnh khác, là một habitus, hình thành nhờ lặp đi lặp lại hành động, với trí tuệ và ý chí. Nói cách khác: muốn đạt được hòa hợp này, phải luyện tập.
Phụng vụ vì thế là một mảnh đất thử nghiệm và cũng là trường học vừa cho đời sống cộng đoàn, vừa cho dấn thân cá nhân. Chúng ta có thể nhân cơ hội này tự hỏi: mình thiên về phía nào dễ dàng hơn, và cần sửa chữa, điều chỉnh, thậm chí sáng tạo gì để tìm được sự cân bằng.
Tiếng hát, cử chỉ, lời nói là nơi chúng ta vừa bày tỏ con người mình, vừa học cách thực hiện điều đó cùng người khác, trong một thể thống nhất. Vì đời sống cộng tu không thể tách rời cộng đoàn mình hình thành. Nếu chúng ta chưa nhận thức điều này trong phụng vụ, thường cũng là vì chưa nhận thức trong đời sống hằng ngày. Do đó, phụng vụ như tấm gương cho khả năng sống cùng nhau cách cân bằng, và là điểm khởi đầu để điều chỉnh những lệch lạc, cải thiện đời sống cộng đoàn.
Một cử hành phụng vụ đẹp không chỉ, và cũng không trước hết, là thành công về mặt thẩm mỹ, mà là cơ hội cho cộng đoàn bày tỏ khả năng cùng nhau ca tụng Thiên Chúa, thực hiện cụ thể, giúp đỡ nhau để cùng làm điều đó. Điều này đòi hỏi thích nghi liên tục, và Thánh Lễ hôm qua, lễ Cung Hiến, là một thành công tốt trong ý nghĩa này, sử dụng tốt phương tiện chúng ta có: khi không còn đàn organ, còn lại tiếng hát. Tất nhiên, điều này đòi hỏi lao động và các giờ tập hát.
Điều chúng ta cố gắng thực hiện trong phụng vụ, tất nhiên cũng cần thực hiện trong đời sống thường nhật, hai bên bổ trợ cho nhau, góp phần tích hợp phụng vụ vào đời sống hằng ngày, và biến đời sống thường nhật thành cầu nguyện.