Ai có thể gia nhập cộng đoàn ? Đây là một câu hỏi sống còn : nếu không ai được chấp nhận, cộng đoàn sẽ nhanh chóng chết đi vì không có người kế thừa ; nếu ai cũng được chấp nhận, cộng đoàn có thể kéo dài thêm một thế hệ, nhưng kết cục vẫn sẽ như nhau : cộng đoàn sẽ chết, vì khi dần đánh mất bản sắc của mình, cộng đoàn không còn lý do để tồn tại. Vì thế, Thánh Biển Đức đã đặt ra câu hỏi đúng đắn : làm sao để đón nhận những thành viên mới ? Và đặc biệt, ai là người có thể được đón nhận ?
Năm chương liên tiếp đề cập đến vấn đề này, xét đến các trường hợp khác nhau : những ứng sinh đơn giản đến gõ cửa tu viện ; trẻ em, dù là con nhà quý tộc hay nghèo khó ; các linh mục muốn định cư trong đan viện ; và hôm nay, là các đan sĩ đến từ nơi khác.
Trong tất cả những trường hợp ấy, cần có tiêu chí. Dung mạo dễ mến của ứng viên là chưa đủ. Những tiêu chí này rất hữu ích : không chỉ áp dụng cho người muốn gia nhập, mà còn cho thấy tu sĩ là ai. Với mỗi nhóm đối tượng, một hoặc nhiều nét đặc trưng được đưa ra, giúp làm sáng tỏ bản sắc của chúng ta và những gì cần thực hiện để sống điều đó cách cụ thể.
Dĩ nhiên, chương 58 là cốt lõi : Về cách đón nhận các anh em. Vậy ta cần xem xét điều gì nơi một ứng sinh ? Thánh Biển Đức nói rõ : phải chú ý quan sát họ rất cẩn thận, và xét xem họ có thật sự tìm kiếm Thiên Chúa không. Đây là điểm then chốt : một tu sĩ phải sống trọn đời hướng về Thiên Chúa ; nếu họ không tìm kiếm Ngài, thì thất bại ngay từ đầu. Thánh Biển Đức nhấn mạnh : không chỉ là “tìm kiếm Thiên Chúa”, mà là thật sự tìm kiếm Ngài – đó có thật là động lực sâu xa khiến họ đến đan viện không ? Từ « thật sự » ở đây rất quan trọng, bởi có thể người ta tưởng rằng mình tìm kiếm Thiên Chúa mà kỳ thực không phải vậy. Giống như tôi, tôi từng muốn học tiếng Việt, nhưng không thật sự muốn, và kết quả thì quá rõ !
Thánh Biển Đức thêm ba tiêu chí phụ : phải xem người mới có lòng nhiệt thành – không phải một sự sốt sắng nhất thời, như rơm bén lửa, mà là nhiệt thành chân thật, do Thánh Thần thắp lên trong tâm hồn. Nhiệt thành vì điều gì ? Vì Công việc của Thiên Chúa – điều này dễ hiểu, vì đan sĩ không được đặt bất cứ điều gì trên Công việc của Thiên Chúa ; vì vâng phục – con đường riêng của người đan sĩ, như được nêu ngay trong lời mở đầu : quay trở lại với Đấng mà ta đã rời xa do sự hèn nhát của bất tuân ; và cuối cùng là nhiệt thành trong việc đón nhận những sỉ nhục – điều này ngày nay nghe có vẻ lạ tai : ai lại muốn chịu sỉ nhục ? Ta có thể diễn đạt cách gần gũi hơn với tinh thần hiện đại rằng : hãy xét xem người mới có ý thức rằng nơi họ có những giới hạn và khuyết điểm không, và liệu họ có sẵn sàng nhận ra chúng một cách vui tươi để có thể vượt qua. Vì thế, buổi sữa lỗi huynh đệ sáng nay là một bài luyện tập tuyệt vời – các anh em trẻ quả thực may mắn,( Ở đây cha viện phụ muốn ám chỉ giờ sữa lỗi huynh đệ sáng nay dành cho anh em trẻ thôi) tôi e rằng họ có thể khiến người khác ganh tị !
Dù chương 58 là trung tâm, ba chương tiếp theo cũng chứa đựng những chỉ dẫn quý báu.
Chương 59, đầy bất ngờ, nói về những đứa trẻ được người khác chọn để trở thành đan sĩ, buộc ta phải đặt lại câu hỏi về tự do. Rõ ràng, quan niệm về tự do thời Thánh Biển Đức rất khác với ngày nay. Nhưng cũng rõ ràng rằng, quan niệm hiện đại về tự do không hẳn là chính xác nhất.
Người ta có chọn làm đan sĩ không ? Dĩ nhiên có quyết định, nhưng liệu đó có phải là một sự chọn lựa đúng nghĩa ? Với tôi, tôi không chọn làm đan sĩ, cũng như không chọn làm viện phụ. Nhưng trong cả hai trường hợp, tôi đã đồng ý được chọn. Tất nhiên có sự quyết định tự do, nhưng không phải là một chọn lựa tuyệt đối chỉ dựa vào ý chí riêng. Khi tôi trở thành tu sĩ, tôi không chọn, tôi đồng thuận với việc được chọn.
Việc tiếp nhận các linh mục mang đến một điểm quan trọng khác : người ta đến tu viện như chính họ, với mức độ trưởng thành thiêng liêng khác nhau ; nhưng luôn luôn với một ý hướng hoán cải. Vì mọi người đều cần hoán cải – đặc biệt là khi người ta không ý thức rõ điều ấy.
Với các linh mục xin gia nhập, ta có thể giả định rằng họ đã đạt được những yếu tố cơ bản của hành trình hoán cải. Nhưng đối với Thánh Biển Đức, thế là chưa đủ : phải kiểm tra ý hướng của họ và đặt mỗi người vào hoàn cảnh giúp họ tiếp tục hành trình hoán cải theo lối sống đan tu, dù là linh mục. Một lần nữa, đây là bài học quý giá giúp chúng ta đừng dễ dàng nghĩ rằng mình đã hoàn tất việc hoán cải, nhưng hãy giữ lấy sự mềm mại cần thiết để luôn ở trong trạng thái hoán cải không ngừng.
Cuối cùng là chương hôm nay, nói về các đan sĩ đến từ nơi khác. Chương này cũng mang đến những chỉ dẫn hữu ích. Khi một đan sĩ từ một vùng xa xôi xuất hiện – Thánh Biển Đức nói đến một vùng xa xôi, nên có lẽ Việt Nam vẫn còn quá gần để áp dụng cho các anh em của ta – khi một tu sĩ nước ngoài đến đan viện, ta phải tiếp đón họ với thiện chí ban đầu : hãy để họ ở lại bao lâu tùy ý. Nhưng, có một điều kiện – đúng hơn là cái « miễn là » : cho phép họ ở lại bao lâu tùy ý, miễn là họ chấp nhận lối sống của cộng đoàn và không gây rối bằng những đòi hỏi vô ích.
Cũng như trường hợp các linh mục, Thánh Biển Đức muốn kiểm tra xem đan sĩ ấy đến đây với mục đích gì. Có thể ý định của họ bị pha trộn, thậm chí có phần không ngay lành. Ngài từng nói điều tương tự về các khách đến nhà khách ; khi áp dụng cho một tu sĩ, điều đó cho thấy ngài không ảo tưởng gì về bản tính con người, và rằng việc tiếp đón chân thành, dù là ở nhà khách hay trong cộng đoàn, không nên ngây thơ : phải đi qua một cái nhìn sáng suốt về người trước mặt.
Và đôi khi, kết luận có thể là : hãy thẳng thắn mời họ rời đi. Khi nào ? Điều này thật thú vị, bởi với một đan sĩ, đó là trong một trường hợp cụ thể : nếu người ta nhận thấy họ có tính đòi hỏi hoặc đồi bại. Đồi bại thì dễ hiểu, nhưng tại sao tính đòi hỏi cũng bị loại trừ ? Thánh Biển Đức lại rất dứt khoát : phải nhanh chóng đuổi những đan sĩ đòi hỏi ! Một đan sĩ đòi hỏi không những không được nhập vào cộng đoàn, mà còn cần được mời rời đi thẳng thắn, kẻo sự khốn khổ của họ lan sang người khác. Liệu tính đòi hỏi có phải là một sự khốn khổ, lại còn lây lan ? Có, khi đó là sự đòi hỏi sai lạc. Thánh Biển Đức nói ở vài câu trên : « gây rối cộng đoàn bằng những đòi hỏi vô ích ».
Cũng như có hai loại nhiệt thành : một tốt dẫn đến Thiên Chúa, một xấu khiến xa rời Ngài, thì cũng có hai loại đòi hỏi : đòi hỏi lành giúp nâng cao bản thân, và đòi hỏi xấu khiến sa sút. Điều gì phân biệt hai loại này ? Hướng đi của chúng. Đúng hơn, là hướng đi của đan sĩ đòi hỏi. Nếu đòi hỏi phát sinh từ sự hướng về Thiên Chúa, để tiếp tục tìm kiếm Ngài tốt hơn, thì đó là lòng nhiệt thành lành mạnh, mà đan sĩ phải thực hành với lòng yêu mến mãnh liệt, theo chương 72. Nhưng nếu đòi hỏi phát xuất từ sự quy ngã, để thỏa mãn ham muốn hay ý tưởng riêng, thì đó là đòi hỏi vô ích, là nhiệt thành đắng cay dẫn xa Thiên Chúa và đưa đến hư mất. Trong trường hợp này, Thánh Biển Đức rất nghiêm khắc : tốt hơn nên chấm dứt ngay ! Một đan sĩ đưa ra yêu sách cần tự hỏi kỹ : liệu mình đang nhìn về Thiên Chúa hay đang chăm chăm nhìn chính mình ?
Qua một vài chương này, Thánh Biển Đức cho thấy rằng cộng đoàn đan tu không phải là nơi quy tụ những người hoàn hảo, tự hào rằng mình là những kẻ tốt nhất. Nó quy tụ, từ nhiều phương trời, những con người rất khác nhau, nhưng có một điểm chung : tất cả đều muốn sống cho Thiên Chúa, hướng về Thiên Chúa, và sẵn sàng sử dụng những phương thế cụ thể giúp họ phân định điều thiện và điều ác trong tâm hồn mình. Nếu mọi người đều đồng thuận về điểm này, thì cộng đoàn sẽ được làm phong phú bởi sự đa dạng ; nếu không, sẽ có nguy cơ trở nên vô sinh, bởi việc thật sự tìm kiếm Thiên Chúa đòi hỏi biết rõ mình là ai và muốn được biến đổi.